อย่างที่เราบอกไปว่าภาษาประจำภาคหรือว่าภาษาถิ่นมักมีความน่าสนใจในตัวเองเสมอ ๆ เพราะบางคำก็เพราะมากแต่เราแค่แปลไม่เก่งเท่านั้น แน่นอนว่าต่อให้เราแปลไม่ได้ก็ไม่ใช่ปัญหาค่ะ เรื่องพวกนี้เราสามารถศึกษาได้วันนี้ Wongnai Beauty ได้เอาคำศัพท์เกี่ยวกับภาษาอีสานมาบอกต่อทุกคนค่ะ ใครที่อยากรู้คำศัพท์พื้นฐานเผื่อใช้เวลาไปเที่ยวก็ไปดูกันต่อได้เลยว่ามีคำศัพท์ไหนที่เราคุ้นเคยกันบ้าง
ก่อนอื่นมาทำความรู้จัก "ภาษาอีสาน" เพิ่มเติมกันหน่อย!
ต้องบอกว่า ภาษาอีสาน หรือ ภาษาลาวอีสาน เป็นภาษาไทยถิ่นตะวันออกเฉียงเหนือซึ่งเป็นการพัฒนาในท้องถิ่นภาษาลาวในประเทศไทยค่ะ ซึ่งผู้พูดในท้องถิ่นอาจยังมีความคิดว่าเป็นภาษาลาวนั่นเอง ทั้งนี้ในช่วงปลายศตวรรษที่ 20 เป็นต้นมา นักวิชาการไทยในมหาวิทยาลัยที่อยู่ภาคอีสานได้ทำวิจัยเกี่ยวกับภาษานี้ ทำให้เห็นว่ามีบางส่วนเป็นผลช่วยในการรักษาภาษาที่กำลังจะหายไป ทั้งนี้ภาษาอีสานเองก็มีหลายสำเนียงมาก ๆ ถ้าจะให้เราแบ่งก็สามารถแบ่งออกได้เป็น 6 สำเนียงหลัก ๆ คือ
- ภาษาลาวเวียงจันทน์ ใช้สำหรับสื่อสารในประเทศลาว
- ภาษาลาวเหนือ ใช้สำหรับสื่อสารในประเทศลาวท้องที่แขวงหลวงพระบาง
- ภาษาลาวตะวันออกเฉียงเหนือ ใช้สำหรับสื่อสารในประเทศลาวท้องที่แขวงเชียงขวาง
- ภาษาลาวกลาง แยกออกเป็นสำเนียงถิ่น 2 สำเนียงใหญ่ คือ ภาษาลาวกลางถิ่นคำม่วน และถิ่นสุวรรณเขต ถิ่นคำม่วน ซึ่งมีจังหวัดที่พูดในประเทศไทยจะใช้ภาษาอีสานลาวกลางในการสื่อสาร
- ภาษาลาวใต้ ใช้สื่อสารในประเทศลาวท้องที่แขวงจำปาศักดิ์ สาละวัน เซกอง อัตตะปือ ส่วนจังหวัดที่พูดในประเทศไทยจะมีจังหวัดอุบลราชธานี อำนาจเจริญ ศรีสะเกษ ยโสธร สุรินทร์ (อำเภอรัตนบุรี)
- ภาษาลาวตะวันตก (ภาษาลาวร้อยเอ็ดหรือภาษาลาวอีสาน) สำเนียงนี้ไม่มีการใช้ในประเทศลาว เป็นภาษาที่ใช้ในท้องถิ่นภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย
Source : ภาษาอีสาน
หลังจากที่เราพอจะรู้แล้วว่าภาษาอีสานมีพื้นเพยังไงบ้าง ทีนี้เราจะพาทุกคนไปส่องคำศัพท์ที่เกี่ยวกับภาษาอีสานพื้นฐานกันค่ะ เวลาที่เราไปร้านส้มตำ หรือว่าเจอเพื่อนทที่พูดภาษาถิ่นเราจะได้ฟังออกว่าคำเหล่านั้นแปลว่าอะไรนั่นเอง ทั้งนี้ต้องบอกว่าภาษาอีสานเป็นภาษาที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวมาก ๆ ไม่ว่าจะน้ำเสียง จังหวะการพูด สิ่งเหล่านี้สะท้อนถึงตัวตน วัฒนธรรม และวิถีชีวิตที่น่าสนใจของพวกเขาได้อย่างชัดเจนเลยค่ะ
รวมคำศัพท์ภาษาอีสาน ที่น่าสนใจจำง่าย ที่ทุกคนเคยได้ยิน!
- เด้อ แปลว่า นะ
- ตาแซ่บ แปลว่า น่าอร่อย
- มึนตึ้บ แปลว่า งงมาก
- จักหน่อย แปลว่า เล็กน้อย
- ลืมคาว แปลว่า หลงลืมชั่วครู่
- ตาฮัก แปลว่า น่ารัก
- เป็นตาซังคัก ๆ แปลว่า น่าเกลียดมาก ๆ
- เอาน้ำไปถอกทิ่ม แปลว่า เอาน้ำไปเททิ้ง
- งึดหงาย แปลว่า อัศจรรย์มาก
- ออนซอนเด๊ แปลว่า ทึ่งมา
- เมิ๊ดปี แปลว่า ทั้งปี
- บัดทีนี้ แปลว่า คราวนี้
- ตายแก่แด่ แปลว่า ตายแบบเขียดคือขาเหยียดแน่ว
- เคียดแล้ว แปลว่า โกรธแล้วนะ
- สาวซำน้อย แปลว่า สาววัยรุ่น
- ผาดหว่า แปลว่า พูดไปนั่น
- กะเดี้ยกะด้อ แปลว่า มากไปจริง ๆ
- ขี้ตั๊วะ แปลว่า ขี้โกหก
- สวดลวด แปลว่า ตะกละ
- ขี้คร้าน แปลว่า ขี้เกียจ
- เบิด แปลว่า เงย
- อีเกีย แปลว่า ค้างคาว
- พอไคแหน่ แปลว่า ค่อย
- พิพักพิพ่วน แปลว่า กระอักกระอ่วน
- ข้าวแลง แปลว่า ข้าวมื้อเย็น
- ข้าวงาย แปลว่า ข้าวมื้อเช้า
- ข้าวสวย แปลว่า ข้าวมื้อเที่ยง
- มืดตึ้บ แปลว่า มืดมาก
- เกื้อ แปลว่า เอื้อเฟื้อ
- ก่อ แปลว่า สร้างขึ้น
- กกไม้ แปลว่า ต้นไม้
- โกน แปลว่า โพรงไม้
- กระติบข้าว แปลว่า ก่องใส่ข้าวเหนียวสุก
- กลืนลึดๆ แปลว่า กลืนโดยไม่เคี้ยว
- จอกหลอก แจกแหลก แปลว่า เล็ก ๆ น้อย ๆ
- โจก แปลว่า แก้วใส่น้ำดื่ม
- น้ำกิน แปลว่า น้ำดื่ม
- ตะเว็น แปลว่า พระอาทิตย์
- อีเกิ้ง แปลว่า ดวงจันทร์
- กระต่า แปลว่า ตระกร้าใส่ของต่างๆ
- กระแต แปลว่า กระแต,กระรอก
- ดาก แปลว่า ก้น , ตูด , ส่วนท้าย ปลายลำไส้ใหญ่ที่ทวารหนัก เรียก ดาก อย่างว่า ซ่าเพิ่นซ่าดี ซ่าโตซ่าหีติดดาก (ภาษิต) ดินเหนียวสีแดงเรื่อๆ หรือสีเหลืองอ่อน เรียก ดินดาก.
- เฮือน แปลว่า เรือน , บ้าน , ที่อยู่อาศัย
- อ้าย แปลว่า พี่ชาย
- ข่อย แปลว่า ฉัน , ผม , ดิฉัน , กระผม
- ขาดเคิ่ง แปลว่า ขาดครึ่ง ,ถูกตัดเป็นสองส่วนเท่าๆกัน
- ฮ้อน แปลว่า ร้อน
- ปลากะเดิด แปลว่า ปลากระดี่
- ปลาแดก แปลว่า ปลาร้า
- บักหุ่ง แปลว่า มะละกอ
- กุด (ขา) แปลว่า ด้วน , ขาด
- ก่อง แปลว่า โน้มลง , ย้อยลง
- เก่าเหิง แปลว่า ของเก่านมนาน
- เกือยแก้ แปลว่า แก้ไข
- เกือย (ตัก) แปลว่า ตัก , ตักออก
- เกี่ย (อุ้ม) แปลว่า อุ้ม,แบก
- ย่างกาย แปลว่า เดินผ่าน (กายในที่นี้แปลว่าผ่านไป)
- กงโลก แปลว่า ทั่วโลก เขตจักรวาลหรือโลกเรียก กงโลก อย่างว่า ควรที่อัศจรรย์ล้ำโลกา กงโลก มีในห้าสิบชาติ แท้เทียวใช่ส่งเวร (สังข์)
- กวนบ้าน แปลว่า ผู้ใหญ่บ้าน
- เกือกตม แปลว่า เกือกขี้โคลน
- เกกลางกาด แปลว่า หญิงโสเภณี
- กก แปลว่า แรก, ทีแรก, เริ่มแรก, ลูกผู้เกิดทีแรก เรียก ต้นข้าวปักดำทีแรกเรียก เข้ากกแฮก.
- กลางเว็น แปลว่า กลางวัน
- กวด แปลว่า ตรวจ,ตรวจตรา
- เกิบ แปลว่า รองเท้า
- จำปอก แปลว่า มิดด้าม,สุด
- กดทรง แปลว่า วางมาด, ขี้เต๊ะ ,เก๊กหล่อ ทำท่าปั้นปึ่งขึงขังแสดงตนว่ามั่งมีศรีสุข อย่างว่า เพิ่นกะกดทรงโก้คือโตใหญ่ ตั้งทีแท้เข้าชิจี่เกลือจ้ำฮองท้องแม่นบ่มี (บ.).
- ขาโขง แปลว่า ขางอ,ขาโค้ง
- ขาโต้ย แปลว่า หน้าขา , ขาออ่น , โคนขา
- ขาบ แปลว่า กราบ (เป็นคำเก่า)
- ข้าวก่ำ แปลว่า ข้าวเหนียวดำ
- ขาวจากพาก แปลว่า ขาวพราวละลานตา
- ขาวจ่านผ่าน แปลว่า ขาวละลานตา
- ขาวจุ่นผุ่น แปลว่า ขาวนวล
- ข้าวดอ แปลว่า เป็นข้าวสายพันธ์หนึ่ง อายุเก็บเกี่ยวสั้นกว่าข้าวเหนียว
- ขาวออกลอก แปลว่า ขาววอก
- ขาวโอกโลก แปลว่า ขาววอก
- ขิว แปลว่า หมั่นไส้,กลิ่นเหม็นไหม้ที่มีกลิ่นฉุนหรือเหม็นสาบ , เหม็นเขียว
- ขี้กะเทิก แปลว่า เสมหะ ,เสลด
- ขี้กะตก แปลว่า ยางของต้นไม้ที่หล่นลงตามพื้นดิน ใช้เป็นเชื้อเพลิงได้
- ขี้กะตืก แปลว่า พยาธิ
- ขี้กะตู่ แปลว่า คางคก
- ขี้กะยือ แปลว่า โรคหอบหืด
- ขี้โก๋ แปลว่า จิ้งเหลน
- ขี้เข็บ แปลว่า ตะขาบ
- อยากฮาก แปลว่า จะอ้วก
- อย่าสิหลอย แปลว่า อย่ามาแอบ
- ออนซอนเด๊ แปลว่า ทึ่งมาก
- อ้าย แปลว่า พี่ชาย
- อีเกิ้ง แปลว่า ดวงจันทร์
- อีเกีย แปลว่า ค้างคาว
- อีแหล่ แปลว่า อีดำ
- ฮ้อน แปลว่า ร้อน
- ฮั่นแหล่ว แปลว่า นั่นละ
- ฮุม แปลว่า รุม
- ปึก แปลว่า โง่
แปะตัวอย่างประโยคสนทนาในภาษาอีสานที่ง่ายมาก!
- กินเข่าแหล่วยัง
แปลว่า กินข้าวหรือยัง - อีหล่ามาเป็นตาฮักแท้น้อ
แปลว่า น้องสาวทำไมถึงน่ารักจังเลย - สิไปไสน้อมื่อนี่
แปลว่า วันนี้จะไปไหนเหรอ - อ้ายถ่าอยู่เฮือนเด้อ
แปลว่า พี่รออยู่ที่บ้านนะ - ฟ่าว ๆ เด้อ อ้ายถ่าโดนแล่ว
แปลว่า รีบ ๆ หน่อยนะ พี่รอนานแล้ว - หย่างจนเกิบขาดเบิดแล่ว
แปลว่า เดินจนรองเท้าขาดหมดแล้ว - ไปเบิ่งหมอลำนำอ้ายบอมื่อนี่
แปลว่า ไปดูหมอลำกับพี่ไหมวันนี้
นี่เป็นคำศัพท์ที่พื้นฐานมากกกเราเอามาบอกต่อเพราะคิดว่าทุกคนน่าจะเคยได้ยินผ่าน ๆ หรือไม่ก็ต้องมีพื้นที่พูดคำเหล่านี้บ้างแน่นอน ทีนี้ถ้าเพื่อนหรือมีคนรู้จักพูดภาษาอีสานกับเราก็น่าจะฟังออกกันบ้างแล้วนะคะ ที่สำคัญถ้าใครนินทาเราต่อไปนี้จะไม่หลุดรอดจากเซนเซอร์เลยค่ะ เราจะรู้ว่าคำเหล่านั้นแปลว่าอะไร เรียกได้ว่าจึ้งนะสาว!
บทความอื่น ๆ ที่น่าสนใจ
