เคยงงกันไหม? ถึงวันเทศกาลสารพัดการไหว้เจ้าทีไร เป็นต้องเหวอกับการจัดโต๊ะไหว้เจ้า ที่มาพร้อมกับขั้นตอนวิธีไหว้เจ้าสารพัดรูปแบบจนวัยรุ่นชาวไทยเชื้อสายจีนเดี๋ยวนี้ก็ยังงงกันไปหมด แต่ไม่ต้องห่วง Wongnai จะช่วยให้หายงงเอง เพราะวันนี้เรามี วิธีไหว้เจ้าที่ถูกต้อง อ่านจบแล้วไหว้คล่องทุกเทศกาล ไม่ว่าจะไหว้ตรุษจีน ไหว้สารทจีน ไหว้บรรพุบุรษ ตลอดไปจนถึงไหว้สัมภเวสี รับรองว่าได้วิธีไหว้เจ้าที่ถูกต้อง อากงอาม่าไม่กริ้ว แถมชีวิตเอง เฮง เฮงแน่นอน!
“เจ้า” คือใคร ทำไมต้องไหว้
“เจ้า” ในที่นี้คือ เจ้าที่เจ้าทาง หรือหลาย ๆ คนอาจจะคุ้นเคยกันดีในชื่อ ตี่จู๋เอี๊ยะ และเทพเจ้าต่าง ๆ ที่ชาวจีนนับถือ การไหว้เจ้าเป็นธรรมเนียมที่ถือสืบทอดปฏิบัติกันมายาวนานกว่า 3,000 ปี นับตั้งแต่ราชวงศ์โจว เพื่อให้เป็นสิริมงคลเจริญรุ่งเรือง นำพาความสุข ให้แก่ตนเอง และครอบครัว ทั้งด้านชีวิต สุขภาพ การงาน หรือธุรกิจ และไม่ใช่แค่เทพเจ้า ชาวจีนยังไหว้บรรพบุรุษผู้ล่วงลับไปแล้วเพื่อเป็นการแสดงความกตัญญู ซึ่งจะไหว้ก็ต่อเมื่อถึงวันสิ้นปี วันขึ้นปีใหม่ และวันสำคัญตามเทศกาลระหว่างปีต่าง ๆ อย่างวันตรุษจีน หรือสารทจีนที่คนไทยเชื้อสายจีนมักทำอยู่เป็นประจำ
Tip : มีความเชื่อที่สืบทอดต่อกันมาว่า ในหนึ่งปีจะมีเรื่องกวนตัวกวนใจ ทำให้การดำเนินชีวิตไม่ได้ราบรื่นเหมือนโรยด้วยกลีบกุหลาบ ทำให้เกิดเป็นธรรมเนียมพึ่งพาทางใจไหว้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลาย
ตำแหน่งและการจัดโต๊ะไหว้เจ้า
แต่ไม่ใช่ว่าเรายกมือไหว้เจ้าที่แล้วจบ ถ้าชีวิตอยากเฮงต้องศึกษาการไหว้เจ้าให้ถูกเสียก่อน เพราะของเซ่นไหว้แต่ละชนิดก็มีความหมายดีงามซ่อนอยู่ ซึ่งของเซ่นหลัก ๆ ที่ต้องมีไหว้ได้แก่ ของคาว ขนม ผลไม้ เครื่องดื่ม รวมไปถึงกระดาษเงินกระดาษทอง ซึ่งทุกเทศกาลงานไหว้เปิดด้วยการไหว้เจ้าที่ช่วงเช้า ไหว้บรรพบุรุษช่วงสาย และไหว้สัมภเวสีช่วงบ่าย
- ตำแหน่งของไหว้เจ้า ให้เริ่มจากแท่นบูชาหรือเทวรูป ถัดมาเป็นเครื่องหอมบูชาอย่างธูป ตามด้วยถ้วยข้าว เครื่องดื่ม จากนั้นจึงเป็นอาหารคาว ของหวาน ผลไม้ และที่ขาดไม่ได้เลยคือกระดาษเงินกระดาษทอง
1 วิธีการไหว้เทพเจ้า
- เครื่องเซ่นไหว้ ประกอบด้วย ของคาว ซาแซ (เนื้อสัตว์สามชนิด) หมูสามชั้นต้ม ไก่ต้ม และเป็ดต้มหรือบ้านไหนมีกำลังมากหน่อยไหว้ด้วย โหงวแซ (เนื้อสัตว์ห้าชนิด) เพิ่มตับ ปลา ปลาหมึกแห้ง หรือไข่ต้ม ของไหว้ทั้งหมดจะไหว้เต็มตัว ห้ามสับไก่ หั่นเป็ดมาไหว้นะจ๊ะ และข้าวสวย 5 ที่
- ขนมไหว้ ได้แก่ ฮวกก้วย (ขนมถ้วยฟู), คักท้อก้วย (ขนมกู๋ช่าย), ขนมจันอับ, ซาลาเปา ซึ่งต้องเป็นสีชมพูหรือมีจุดแดง และขนมไหว้พิเศษ ขนมเข่งกับขนมเทียน
- ผลไม้ 5 ชนิดหลัก ได้แก่ ส้ม กล้วย สับปะรด องุ่น และแก้วมังกร ส่วนผลไม้ต้องห้ามคือผลไม้สีดำหรือขาว เช่น องุ่นดำ เชอร์รีสีดำ เพราะสื่อถึงการไว้ทุกข์ไม่เป็นสิริมงคลกับชีวิต
- เครื่องดื่ม น้ำชา และเหล้าจีน 5 ที่
- เครื่องสักการะเทพเจ้า กิมฮวย (เครื่องประดับกระถางธูปหางนกยูง) ผ้าแพรแดง และธูปสำหรับไหว้เพื่อเสริมความเป็นมงคลให้แก่ผู้ไหว้ ซึ่งคนจีนยังถือว่าเหมือนเป็นการแต่งองค์ทรงเครื่องให้เทพเจ้างามสง่าก่อนกลับขึ้นสวรรค์ ได้แก่
- กระดาษเงินกระดาษทอง ในการไหว้ตรุษจีนหรือเทพเจ้าในเทศกาลต่าง ๆ จะมีความเชื่อในที่ว่าเมื่อเราไหว้สิ่งใดไปก็จะได้สิ่งนั้นกลับคืนมา เครื่องเซ่นเงินทองจึงมาทุกหน้าเทศกาล ได้แก่ เทียงเถ่าจี๊ กระดาษเงินกระดาษทองแผ่นใหญ่ตัดด้วยกระดาษแดงเป็นตัวอักษรที่แปลว่าโชคดี มักเซ่นคู่กับหงิ่งเต้า (ถังเงินถังทอง) และบ่อยครั้งเวลาไหว้เจ้าทีไร อาม่ามักจะให้พับกิมจั๊ว กระดาษเงินกระดาษทองเป็นรูปดอกไม้ก่อนไหว้เสมอ ปิดท้ายด้วยตั้วกิม กระดาษเงินกระดาษทองขอบส้ม
2 ไหว้บรรพบุรุษผู้ล่วงลับ
- การไหว้บรรพบุรุษผู้ล่วงลับ หรือเรียกอีกอย่างว่าคือ การไหว้สารทจีนนั่นเอง ซึ่งสามารถใช้ชุดไหว้เจ้าเดียวกับที่ไหว้เทพเจ้าได้เลย ง่าย ๆ คือตื่นแต่เช้ามืดเตรียมของไหว้เทพเจ้า สายหน่อยเพิ่มเมนูที่บรรพบุรุษชื่นชอบ โดยควรมีเมนูน้ำแกง อาหารที่ทำจากเส้นยาว ๆ หรือขนมน้ำใส ๆ ตามความเชื่อว่าอาหารเส้นยาว ๆ จะทำให้อายุยืน จัดตามจำนวนผู้ล่วงลับ และเพิ่มกระดาษเงินกระดาษทองสำหรับบรรพบุรุษลงไปในชุดไหว้ด้วย
- กระดาษเงินกระดาษทอง ตามความเชื่อเราต้องเผาอ่วงแซจิ่ว (ใบเบิกทาง) ก่อนเป็นอย่างแรก เพื่อเบิกทางให้สิ่งของที่เราไหว้ไปถึงมือบรรพบุรุษ ต่อด้วยแท่งทองกิมเตี๊ยว, ค้อซี (กระดาษทอง), ตั้วกิม (กระดาษเงินกระดาษทอง) ซึ่งต้องพับเป็นรูปเรือทั้งคู่ ตามความเชื่อว่าจะมีมูลค่าสูงสุด และที่เราคุ้นกันดี๊ดี แบงก์กงเต๊ก จะแบงก์ร้อยล้าน จะเหรียญเงิน เหรียญทอง หรือสมาร์ทโฟน 4G 5G ข้าวของเครื่องใช้ ไปจนถึงรถหรูซูเปอร์คาร์ก็ได้หมดตามสะดวก
3 ไหว้สัมภเวสี
- เครื่องเซ่นไหว้สัมภเวสี คล้ายของเซ่นบรรพชน แต่ถ้าไหว้ผีจะปูเสื่อไหว้ที่พื้น และใช้ของคาวหวานที่เหลือจากการใส่จานไหว้ใช้เซ่น โดยจะมีเผือกนึ่งหรือเผือกเชื่อมน้ำตาล ข้าวสารปักยอดอ่อนใบทับทิม ไหว้เสร็จให้จุดประทัดไล่สิ่งชั่วร้าย และเพื่อเป็นสิริมงคล
4 การปักธูปเรียกเจ้าและบรรพชน
- การปักธูปไหว้ เมื่อจัดแจงของไหว้เสร็จแล้ว ก็ถึงเวลาจุดธูปบอกกล่าวท่านเทพ ท่านบรรพชนให้มารับของเซ่นไหว้ อีกทั้งยังเป็นการสักการะด้วยเครื่องหอม คู่กันไปกับการจุดเทียนแดงขาไม้ที่เป็นการบูชาด้วยแสงสว่าง ซึ่งเป็นอีกหนึ่งข้อสงสัยของหลาย ๆ คนว่า การไหว้เจ้าใช้ธูปกี่ดอกกันแน่? คำตอบคือ การไหว้เจ้าใช้ธูป 5 ดอก ไหว้บรรพบุรุษที่เสียนานแล้ว 3 ดอก สำหรับบรรพบุรุษที่เพิ่งเสียได้ไม่นานใช้ธูป 1 ดอก
5 ของไหว้พิเศษเฉพาะเทศกาล
5.1 วันไหว้พระจันทร์ - ตรงกับวันเพ็ญ เดือน 8
- วันไหว้พระจันทร์ เพราะเทศกาลมงคลไม่ได้มีแค่วันตรุษจีน เช็งเม้ง หรือวันสารทจีนเท่านั้น เพราะชาวจีนยังมีวันไหว้พระจันทร์ ตรงกับวันเพ็ญ เดือน 8 ซึ่งเป็นวันที่พระจันทร์ส่องแสงเต็มดวงงดงามที่สุดของปี เป็นวันที่ตัวแทนแห่งดวงจันทร์จะลงลงทัณฑ์แกเอง...เอ้ยยย ไม่ใช่ค่ะ! เป็นการฉลองฤดูเก็บเกี่ยวต่างหาก และยังถือเป็นครอบครัวที่อยู่กันพร้อมหน้าพร้อมตาด้วย
- ของไหว้เจ้า ส่วนเรื่องของไหว้ให้จัดตามปกติสำหรับไหว้เจ้า และบรรพบุรุษ ส่วนตอนค่ำจัดของไหว้สำหรับไหว้เจ้าแม่พระจันทร์ เริ่มจากทำซุ้มอันสวยงามจากอ้อยกันก่อน ตามด้วยเครื่องเซ่นไหว้ของคาวอาหารเจ 5 อย่าง คือ วุ้นเส้น, ดอกไม้จีน, เห็ดหูหนู, เห็ดหอม และฟองเต้าหู้ ส่วนผลไม้ให้เพิ่มเติมส้มโอลูกใหญ่ ลูกโต ลูกสวย เข้าไปด้วย และขนมโก๋ สำหรับน้ำชาให้จัด 5 ที่ ตามเดิม
- ขนมไหว้พระจันทร์ ไส้อะไรก็ได้ที่ไม่ใช่ไข่เค็ม และไส้โหงวยิ้ง เพราะไม่ใช่ของเจ และให้ไหว้เป็นจำนวนคู่นะจ๊ะ เพราะชาวจีนเชื่อว่าการไหว้พระจันทร์ให้มีคู่ก็ต้องจัดของเป็นคู่ด้วย หรือจะลองทำขนมไหว้พระจันทร์สูตรประยุกต์ก็ได้ ง่ายและรวดเร็วดีเหมือนกัน
- ของไหว้เสริมเสน่ห์สำหรับผู้หญิง อย่างที่รู้กันว่าพระจันทร์คือสัญลักษณ์ของผู้หญิง การไหว้พระจันทร์จึงถือเป็นการเสริมเสน่ห์อย่างหนึ่ง โดยจัดข้าวของเครื่องใช้แบบผู้หญิ้งผู้หญิงมาไหว้ เช่น กระจก ผ้าเช็ดหน้า ลิปสติก ฯลฯ
- กระดาษเงินกระดาษทอง พร้อมธูป 3 ดอก หรือจะใช้เป็นธูปมังกรดอกใหญ่ดอกเดียว และเทียนแดงขาไม้ ซึ่งหลังจากเสร็จพิธีจะต้องตัดแบ่งขนมไพว้พระจันทร์ในปริมาณเท่ากันทุกชิ้นกับจำนวนคนในครอบครัว ห้ามขาดห้ามเกินเด็ดขาดนะ!
5.2 วันไหว้บ๊ะจ่าง - ตรงกับวันที่ 5 เดือน 5
- วันไหว้บ๊ะจ่าง ตรงกับวันที่ 5 เดือน 5 ถือเป็นเทศกาลโปรดเลยค่ะ เพราะบ๊ะจ่างนั้นมีรสชาติเป็นเลิศ! ที่มาที่ไปก็คือมีขุนนางกระโดดน้ำตายเพื่อแสดงออกถึงความจงรักภักดีต่อชาติบ้านเมือง ชาวบ้านจึงต่างพากันเตรียมข้าวปลาอาหารไปโปรยลงแม่น้ำเพื่อเซ่นไหว้ และระลึกถึงความดีของขุนนางนั้น จากข้าวปลาอาหารที่โปรยลงน้ำก็กลายมาเป็นบ๊ะจ่างรสกลมกล่อมที่แค่กินอันเดียวก็อิ่มท้องแล้ว
- ของไหว้เจ้า จัดตามธรรมเนียมคือช่วงเช้าไหว้เจ้า ช่วงสายไหว้บรรพบุรุษ จัดไหว้อย่างดีอย่างเดิม ที่เพิ่มเติมคือ บ๊ะจ่าง โดยทำด้วยข้าวเหนียวผัดน้ำมัน ใส่ไส้ต่าง ๆ แล้วห่อด้วยใบไผ่ และนำไปนึ่งให้สุก สำหรับใครที่กำลังเตรียมตัวอยู่ก็เข้าไปดูวิธีทำบ๊ะจ่างแบบละเอียดได้เลย
คู่มือวิธีไหว้เจ้าฉบับนี้เป็นความเชื่อส่วนบุคคล ซึ่งธรรมเนียมที่ปฏิบัติกันมาอย่างยาวนานย่อมมีการเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย และความสะดวกของแต่ละบ้าน ซึ่งการไหว้เจ้าถือเป็นสัญลักษณ์ และการพึ่งพาจิตใจอย่างที่ดีงามอย่างหนึ่ง และนอกจากวิธีไหว้เจ้าและการจัดโต๊ะไหว้เจ้าที่ถูกต้องแล้ว เรายังมีคัมภีร์ไหว้ตรุษจีนฉบับละเอียดไหว้สำหรับช่วงเทศกาลอีกด้วย หรือหากหลังการไหว้เจ้าจบแล้ว แต่ของยังเหลือเพียบไม่รู้จะจัดการอย่างไรก็สามารถไปส่อง สูตรดัดแปลงของไหว้เจ้า กันได้รับรองว่าอิ่มสบายไปตลอดเทศกาลแน่นอน
ติดตามสูตรอาหารและขนมสำหรับไหว้เจ้าเพิ่มเติมได้ที่
