หลังจากที่ดูภาพยนตร์เรื่อง SINNERS เพราะนอกจากความสนุกระดับปรอทแตก คนดำสู้กับแวมไพร์ เพลงบลูส์สู้กับเพลงคันทรี ก็ยังเกิดคำถามที่จริง ๆ ก็น่าจะสงสัยมานานแล้วว่าทำไมแวมไพร์ถึงกลัวกระเทียมรุนแรง ประหนึ่งเด็กน้อยที่กลัวมะระ
.
ไม่ว่าจะในหนังหรือนิยาย เมื่อควักกระเทียมออกมาปุ๊บ พวกแวมไพร์หล่อ สวย ถึงต้องทำหน้าเหยเก เบือนหน้าหนี หรือถึงขั้นร้องลั่น วิ่งพล่าน เมื่อโดนกระเทียมดองสาดใส่ ภาพจำนี้มันติดตาเรามานานแสนนาน ตั้งแต่ท่านเคานต์แดรกคิวลาในตำนาน ยันแวมไพร์ยุคใหม่สุดไฮเทค
.
จนพาให้สงสัยว่าแค่กระเทียมเนี่ยนะ จะปราบผีดิบอมตะได้? เรื่องนี้มันมีเบื้องลึกเบื้องหลังอะไรซ่อนอยู่บ้าง เราขอพาทุกท่านไปขุดคุ้ยตั้งแต่ตำนานโบราณ ยันวิทยาศาสตร์เนิร์ดๆ เบื้องหลังความกลัวกระเทียมของเหล่าผีดูดเลือกจากเมืองโรมาเนียกัน!
.
1. โคตรเครื่องรางก่อนยุคแวมไพร์ฟีเวอร์
ก่อนที่แวมไพร์จะกลายเป็นไอคอนสุดป๊อป กระเทียมเนี่ยแหละคือซูเปอร์สตาร์ด้านการป้องกันตัวของคนสมัยก่อน! ไม่ใช่แค่ไล่หวัด ไล่แมลงนะจ๊ะ แต่เชื่อกันว่ามันกันผีกันสางได้ด้วย!
.
เรื่องนี้เชื่อกันประหนึ่งตำนานกันผีข้ามทวีป ตั้งแต่อียิปต์โบราณยันโรมาเนีย ดินแดนต้นกำเนิด "สตริกอย" (Strigoi) หรือผีดิบรุ่นออริจินัลก่อนท่านเคานต์ฯ จะดังเปรี้ยงปร้างซะอีก ว่ากันว่าผู้คนต่างใช้กระเทียมเป็นเกราะคุ้มกันภัยจากสิ่งชั่วร้ายเหนือธรรมชาติ เรียกว่าเป็นของขลังสามัญประจำบ้านเลยทีเดียว ความเชื่อเก๋าๆ พวกนี้แหละ ที่้เป็นจุดกำนเนิดปูทางให้กระเทียมกลายเป็นของแสลงของแวมไพร์ในเวลาต่อมา
.
2. จากยาดีสู่เกราะกันผี
ไม่เชื่อก็ต้องเชื่อว่าเรื่องมันคือการทึกทักแบบตีหัวเข้าบ้านเลยก็ว่าได้เพราะคนสมัยก่อนเห็นว่าใครกินกระเทียมแล้วไม่ค่อยป่วย เลยทึกทักเอาว่ามันมีอำนาจวิเศษ เนื่องจากความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์ที่ยังไม่พัฒนา ก็เลยพาลคิดไปว่า "เฮ้ย! ถ้ามันกันสิ่งอันตรายที่มองไม่เห็นได้ (ปัจจุบันเรารู้จักสิ่งเหล่านี้ในฐานะเชื่อโรค) มันก็ต้องกันผีที่มองไม่เห็นได้เช่นกัน!" ว่าแล้วก็เลยเหมารวมกระเทียมจากสมุนไพรเป็นเครื่องรางไล่แวมไพร์ซะเลย!
.
3. วิทยาศาสตร์ (พยายาม) อธิบาย: ทำไมกระเทียมถึงจี้จุดอ่อนแวมไพร์?
แม้จะฟังดูไสยศาสตร์จ๋า แต่ก็มีทฤษฎีทางวิทยาศาสตร์ที่พยายามหาเหตุผลมารองรับความเชื่อนี้เหมือนกันเพราะมีโรคทางพันธุกรรมหายากชื่อ "พอร์ฟิเรีย" (Porphyria) ที่คนป่วยจะมีอาการคล้ายแวมไพร์มาก! ทั้งผิวซีด แพ้แสงแดด เหงือกร่นจนดูเหมือนฟันยาว และที่เด็ดคือ...สารกำมะถันในกระเทียมดันไปกระตุ้นให้อาการของโรคนี้กำเริบหนักขึ้น! ลองนึกภาพตามว่าถ้าตำนานแวมไพร์มีต้นตอมาจากคนป่วยโรคนี้จริงๆ การที่พวกเขา "แพ้" กระเทียมอย่างรุนแรง (ถึงขั้นอาเจียนหนัก ปวดทรมาน) ก็อาจถูกตีความผิดเพี้ยนจนกลายเป็นว่าแวมไพร์ทุกตนต้องกลัวกระเทียมไปโดยปริยาย
.
4. ของแสลงแวมไพร์
เวลาเราทุบหรือสับกระเทียม มันจะปล่อยสารชื่อ "อัลลิซิน" (Allicin) ออกมา ซึ่งเป็นยาปฏิชีวนะธรรมชาติชั้นยอด มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรียได้จริง! ทีนี้ ถ้าคนสมัยก่อนมองว่าแวมไพร์เกิดจาก "โรค" ในเลือด การเจอยาแรงอย่างอัลลิซินก็อาจถูกมองว่าเป็นการ "ฆ่า" เชื้อโรคนั้น หรือทำร้ายแวมไพร์ได้นั่นเอง เหมือนเป็นน้ำมนต์เวอร์ชั่นสมุนไพร
.
5. หรือแวมไพร์แพ้กลิ่น
แวมไพร์ในนิยายมักมีประสาทสัมผัสเหนือมนุษย์ โดยเฉพาะการดมกลิ่น ลองคิดดูสิ ขนาดคนธรรมดายังว่ากระเทียมกลิ่นแรงแล้ว แวมไพร์ที่มีจมูกดีเป็นพิเศษคงแทบทนไม่ได้ เหมือนโดนระเบิดกลิ่นใส่หน้าเลยทีเดียว!
.
6. เลือดจาง...ไม่อร่อย?
อีกทฤษฎีคือกระเทียมมีสารทำให้เลือดจางลงนิดหน่อย บางตำนานเลยว่าแวมไพร์ไม่ชอบเหยื่อที่เพิ่งโซ้ยกระเทียมมา เพราะเลือดมันจะ "ไม่อร่อย" หรือไหลไม่สะดวกเหมือนเดิม เหมือนเจออาหารจานโปรดแต่รสชาติเพี้ยนไปซะงั้น! แหม...เรื่องมากเหมือนกันนะเนี่ย
.
7. Dracula ผู้สร้างมาตรฐานให้กระเทียมสู้ผี
ถึงตำนานพื้นบ้านจะปูทางมา แต่ต้องยกความดีความชอบให้ Bram Stoker กับนิยาย "Dracula" (1897) ที่ทำให้ภาพแวมไพร์กลัวกระเทียมฮิตติดลมบนไปทั่วโลก! ในเรื่องนี้ ศาสตราจารย์แวน เฮลซิง ใช้กระเทียมรัวๆ ทั้งวางรอบห้อง ทั้งทำเป็นสร้อยคอให้ลูซีใส่ เพื่อป้องกันท่านเคานต์ฯ มีฉากพีคๆ ตอนแม่ของลูซีหวังดี เก็บดอกกระเทียมออกหมด เปิดทางให้แดรกคิวลาเข้ามาจู่โจมสบายๆ ชัดเจนขนาดนี้ จะไม่ให้คนดู คนอ่าน เชื่อได้ยังไงล่ะ! เรียกว่าเป็นการเซ็ตมาตรฐาน "ของมันต้องมี" ในการล่าแวมไพร์ ก่อนที่ยุค Blade จะเอากระบี่เงิน ปืน UV หรือเซรุ่มไฮเทคมาใช้ซะอีก!
.
8. เรื่องบังเอิญ หรือจักรวาลกำหนด? กระเทียมไล่ผีดูดเลือดข้ามทวีป
ไม่ใช่แค่ยุโรปนะจ๊ะที่เชื่อเรื่องนี้ ชนพื้นเมืองในอเมริกาเขตร้อนก็ใช้กระเทียม (และสมุนไพรกลิ่นแรงอื่นๆ) ไล่ "ค้างคาวแวมไพร์" ตัวจริงเสียงจริงเหมือนกัน! เออ...มันก็น่าคิดนะ ว่าทำไมต่างวัฒนธรรมถึงคิดตรงกันได้เรื่องสรรพคุณไล่ตัวดูดเลือดของกระเทียม
.
แน่นอนครับ! มาลองปรับแก้ข้อ 9 ให้เน้นเรื่อง "สัญญะ" หรือความหมายเชิงสัญลักษณ์ของกระเทียม และปิดท้ายด้วยมุกหยิกแกมหยอกเกี่ยวกับแวมไพร์เจอชาวเอเชียกันครับ
.
9. สัญญะซ่อนเร้นในกลีบกระเทียม?
นอกเหนือจากเหตุผลทางตำนานหรือวิทยาศาสตร์ที่พยายามอธิบายกันไปแล้ว กระเทียมในฐานะคู่ปรับตลอดกาลของแวมไพร์ยังแบกรับ ความหมายเชิงสัญลักษณ์ ที่ลึกซึ้งเอาไว้มากมาย ซึ่งช่วยเสริมพลังความเชื่อนี้ให้แข็งแกร่งยิ่งขึ้นในป๊อปคัลเจอร์
.
9.1 ความบริสุทธิ์ ปะทะ ความเสื่อมทราม
กระเทียมมักถูกเชื่อมโยงกับการชำระล้างและการรักษามาแต่โบราณ สีขาวนวลและคุณสมบัติที่เชื่อว่าปัดเป่าสิ่งชั่วร้ายได้ ทำให้มันกลายเป็นสัญลักษณ์ของความบริสุทธิ์ ความดีงาม หรือ "แสงสว่าง" ที่ตรงข้ามกับความมืดมิด ความตาย และความเสื่อมทรามผิดธรรมชาติของแวมไพร์
.
9.2 พลังแห่งชีวิต ปะทะ ความเป็นอมตะอันว่างเปล่า
ความฉุนและรสชาติจัดจ้านของกระเทียม รวมถึงสรรพคุณทางยาที่ช่วยบำรุงสุขภาพ สะท้อนถึงพลังแห่งชีวิต ความมีชีวิตชีวา และความเป็นธรรมชาติ ซึ่งเป็นขั้วตรงข้ามกับความเป็นอมตะอันเย็นชา ไร้ชีวิต และผิดธรรมชาติของผีดิบดูดเลือด
.
9.3 สิ่งสามัญ ปะทะ ความสูงส่ง (จอมปลอม?)
กระเทียมเป็นพืชบ้านๆ ที่หาได้ทั่วไป เป็นของสามัญชน แต่ทรงพลัง ในขณะที่แวมไพร์ (โดยเฉพาะในยุคหลัง) มักถูกวาดภาพให้ดูสูงส่ง สง่างาม แต่แฝงไว้ด้วยความอันตรายและความเป็น "อื่น" กระเทียมจึงเป็นเหมือนตัวแทนของพลังธรรมชาติ พลังของคนธรรมดา ที่สามารถต่อกรกับอำนาจเหนือธรรมชาติอันน่าสะพรึงกลัวได้
.
10.บทส่งท้าย
เมื่อคิดถึงสัญญะอันทรงพลังเหล่านี้ บวกกับข้อเท็จจริง (ที่แอบขำ) ที่ว่าอาหารเอเชียหลายสำรับนั้นอุดมไปด้วยกระเทียมชนิดที่ว่าแทบจะอาบแทนน้ำได้... ก็อดคิดไม่ได้ว่า ถ้าแวมไพร์ตามตำนานหลุดมาเจอชาวเอเชียยุคปัจจุบัน ที่บริโภคกระเทียมกันเป็นกิจวัตร ตั้งแต่ส้มตำยันหมูกระทะ
.
บางที เหล่าผีดูดเลือดอาจจะต้องขอยอมแพ้แต่โดยดี เก็บเขี้ยว แล้วตีตั๋วเที่ยวเดียวกลับโรมาเนียไปเลยก็ได้นะ! เพราะเกราะป้องกันกระเทียมที่ชาวเอเชียสร้างขึ้นโดยไม่รู้ตัว (จากการกิน!) อาจจะแข็งแกร่งกว่าไม้กางเขนหรือน้ำมนต์ไหนๆ เสียอีก!
Reference
Carnegie Museum of Natural History. (n.d.). Booseum: Vampires! Retrieved April 21, 2025, from https://carnegiemnh.org/booseum-vampires/
Encyclopaedia Britannica. (2025, March 13). Why is it believed that vampires hate garlic? Retrieved April 21, 2025, from https://www.britannica.com/question/Why-is-it-believed-that-vampires-hate-garlic
EpicentRx. (2023, October 24). Garlic repels more than vampires. Retrieved April 21, 2025.
India Today. (2024, October 14). Real-life 'vampire': Rare disorder makes garlic life-threatening for US woman. Retrieved April 21, 2025, from https://www.indiatoday.in/health/story/real-life-vampire-disease-rare-disorder-garlic-deadly-us-woman-porphyria-2616492-2024-10-14
Mantzioris, E., & Weinstein, P. (2021). Garlic as a vampire deterrent: Fact or fiction? The Medical Journal of Australia, 215(11), 541–543. https://doi.org/10.5694/mja2.51320
Montaclair, F. (1993). Le vampire dans la littérature et au théâtre. Coulisses.
Queen's University Gazette. (2020, June 26). Vampire myths originated with a real blood disorder. Retrieved April 21, 2025.
Snider, L. (2020, October 28). 3 real diseases that influenced vampire folklore. Visible Body. Retrieved April 21, 2025.
So Yummy. (n.d.). Why do vampires hate garlic? Unveiling the myth. Retrieved April 21, 2025.
The Chemical Institute of Canada. (n.d.). Chemistry catches up with the myth of vampires. Retrieved April 21, 2025.
